Proponowana Czytelnikom praca zawiera treści, które w dużej mierze wynikają z zainteresowań i dotychczasowych opracowań autora. Oczywiście nie wyczerpuje ona wielu wątków podejmowanych przez nauki i dyscypliny związane z edukacją. Można potraktować tę pracę jako jeden z możliwych sposobów ujmowania edukacji, który przybliża tylko niektóre kwestie, a pomija inne, ważne z punktu widzenia oświaty, czy też zajmujących się nimi badaczy.Książka ta jest wzbogaceniem i poszerzeniem tradycyjnie uprawianej pedagogiki. Przedstawia zagadnienia, które rzadko lub wcale nie goszczą na łamach publikacji pedagogicznych. Taki też główny cel przyświecał autorowi - nie pisać o sprawach, które są znane z licznych publikacji (i w miarę możności nie komentować tych opracowań) - nie byłoby to zresztą możliwe ze względu na ograniczoną wiedzę, zainteresowania i skłonności badawcze autora.Zamierzeniem autorskim jest udostępnienie wielu ważnych informacji, które rzadko docierają nawet do czytelników o dość sprecyzowanych zainteresowaniach. Przedstawione informacje opierają się na różnych źródłach - czasami są to publikacje o charakterze światowym, czasem krajowe, a także odwołania do własnych badań autora. Tam, gdzie było to możliwie, zostały one uaktualnione nawet do stanu w 2005 roku (często są to informacje pochodzące z tego roku lub w tym roku opublikowane).Zabieg konfrontowania niektórych danych na różnych poziomach szczegółowości ma na celu zaspokojenie potrzeb poznawczych Czytelników (autor ma nadzieję, że takie występują). Niemniej ważne jest ukazanie niektórych procesów i zjawisk z różnych perspektyw. Umożliwia to nabranie pewnego dystansu do przedstawianych zagadnień, a niekiedy pokory wobec własnych trudności widzianych z perspektywy często wręcz tragicznych charakterystyk najbiedniejszych regionów świata. Tak szeroko w ostatnich latach opisywane w pracach pedagogicznych zjawiska tolerancji/ nietolerancji, równości/nierówności, multikulturalizmu/fundamentalizmu - chociaż ważne - schodzą na plan dalszy. Upośledzone regiony świata w pierwszym rzędzie potrzebują równości ekonomicznej i społecznej. Ujęcie zagadnienia w aspekcie międzynarodowym pozwala z jednej strony na ukazanie pewnych podobieństw czy nawet unifikacji, z drugiej zaś różnic czy ogromnych rozbieżności. Ujęcie lokalne pozwala na "wejście" w głąb prezentowanego zjawiska.Wielość perspektyw analizowania niektórych procesów edukacyjnych i ich uwarunkowań narzuca dość umowną i dyskusyjną strukturę książki. Część pierwsza to wybrane uwarunkowania funkcjonowania oświaty, część druga - to funkcjonowanie i rezultaty edukacji. Niekiedy trudno rozgraniczyć co jest uwarunkowaniem, a co skutkiem, funkcją tego uwarunkowania. Tak może być potraktowany na przykład dostęp do edukacji lub plany edukacyjne uczniów (w zależności od tego, kiedy są badane, mogą być skutkiem, uwarunkowaniem osiągnięć lub nie być w związku przyczynowym z wynikami uzyskiwanymi przez uczniów). Ilustrują to przytoczone przeze mnie wyniki własnych badań dotyczących uwarunkowań osiągnięć szkolnych.Praca składa się z wcześniej publikowanych i na ogół uaktualnionych opracowań oraz prac niepublikowanych. Te ostatnie opisują niektóre badania własne autora, jak na przykład projekt badawczy realizowany z grantu CERGE-EI Foundation w ramach programu Global Development Network (GDN) i koordynowany organizacyjnie przez Instytut Spraw Publicznych w Warszawie. Za poglądy wyrażone w rozdziale dotyczącym prezentacji wyników badań nad osiągnięciami szkolnymi odpowiada autor niniejszej książki i nie mogą one być przypisane CERGE-EI, GDN i ISP w Warszawie. Badanie dotyczące finansowania i infrastruktury edukacji autor prowadził także w Instytucie Spraw Publicznych zaś projekt badawczy dotyczący upowszechnienia szkoły maturalnej - w ramach grantu koordynowanego przez Centrum Badania Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego Uniwersytetu Warszawskiego.

Część I. UWARUNKOWANIA * ROZDZIAŁ 1 * UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE2011012410570207055520110124105702070555......... 9 * Dzieci * Zmiana struktur - starzenie się i "eksplozja" ludności * ROZDZIAŁ 2 * SIEĆ SZKOLNA - LOKALIZACJA I ZASIĘG SZKÓŁ * Sieć szkolna * Obwód szkolny * ROZDZIAŁ 3 * FINANSOWANIE OŚWIATY * ROZDZIAŁ 4 * WYDATKI, NAKŁADY I POTRZEBY INWESTYCYJNE W OŚWIACIE * Infrastruktura i finansowanie oświaty w gminach * Potrzeby w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych w latach 2002- * 2005 * ROZDZIAŁ 5 * REFORMY OŚWIATOWE * Niektóre uwarunkowania oraz próba typologii * Przykład godny naśladowania (Norwegia 1994) * Część II. FUNKCJONOWANIE I REZULTATY * ROZDZIAŁ 6 * UDZIAŁ OŚWIATY W KSZTAŁTOWANIU RÓżNIC PRZESTRZENNYCH * Zróżnicowania nieedukacyjne * Zróżnicowania edukacyjne * ROZDZIAŁ 7 * DOSTĘP DO EDUKACJI * Dostęp i wstęp do niektórych placówek oświatowych * ROZDZIAŁ 8 * SZKOLNICTWO NIEPUBLICZNE * Polityka wobec szkół niepublicznych * Niezależność i finansowanie * Szkolnictwo niepubliczne w Polsce * ROZDZIAŁ 9 * NIEKTÓRE CHARAKTERYSTYKI GIMNAZJÓW * Nauczyciele * Uczniowie * Rodzice uczniów * ROZDZIAŁ 10 * BADANIE OSIĄGNIĘĆ SZKOLNYCH UCZNIÓW * PISA i inne projekty badawcze * Egzamin gimnazjalny * ROZDZIAŁ 11 * OSIĄGNIĘCIA SZKOLNE W ŚWIETLE WYNIKÓW BADAŁ WŁASNYCH * Charakterystyka wyników egzaminu gimnazjalnego * Analiza korelacyjna * Analiza regresji wielokrotnej * Podsumowanie wyników * ROZDZIAŁ 12 * ROLA WSKAŹNIKÓW EDUKACYJNYCH W BADANIACH I POLITYCE OŚWIATOWEJ * Wskaźniki edukacyjne * Wskaźnik rozwoju społecznego * ZAKOŁCZENIE * LITERATURA * SPIS TABEL * SPIS WYKRESÓW * SPIS MAP