Prezentowany tom to książka o charakterze interdyscyplinarnym, podejmująca zagadnienia zaliczane tradycyjnie do socjologii, psychologii, psychologii społecznej, ekonomii społecznej, historii społecznej, politologii i demografii. Wchodzące w jej skład teksty napisane zostały przez uznanych specjalistów z poszczególnych dziedzin i same w sobie stanowią ważki wkład do analizy życia społecznego w Polsce.

JAN POLESZCZUK * CZYM JEST SPOŁECZEŁSTWO? * 1. Jednostka a społeczeństwo * 2. Ewolucja i postęp społeczny * 3. Filozofia społeczna i nauki społeczne * CZĘŚĆ I SPOŁECZEŁSTWO POLSKIE W OKRESIE ZMIANY SPOŁECZNEJ * MAREK OKÓLSKI * PRZEMIANY LUDNOŚCIOWE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE W PERSPEKTYWIE MINIONEGO STULECIA * 1. Istota przejścia demograficznego i drugiego przejścia demograficznego * 2. Wpływ modernizacji na przejście demograficzne w Polsce * 3. Wpływ Jałty i Poczdamu na procesy demograficzne w Polsce * 4. Sowietyzacja a procesy demograficzne * 5. Akceleracyjny lub przełomowy efekt transformacji * 6. Demograficzny wizerunek Polski na początku XXI wieku * HENRYK DOMAŁSKI * MECHANIZMY STRATYFIKACJI I HIERARCHIE SPOŁECZNE * 1. Zmiany struktury zawodowej * 2. Ruchliwość międzypokoleniowa i wewnątrzpokoleniowa * 3. Nierówności w dostępie do wykształcenia * 4. Poziom wykształcenia a wielkość dochodów * 5. Zmiany nierówności dochodów * 6. Hierarchia dochodów * 7. Konkluzje * MARTA ZAHORSKA * ZMIANY W POLSKIEJ EDUKACJI I ICH SPOŁECZNE KONSEKWENCJE * 1. Edukacja za czasów PRL * 2. Poziom scholaryzacji i wykształcenia społeczeństwa polskiego pod koniec PRL * 3. Zmiany w systemie edukacji w latach 90 * 4. Polski system edukacji po przemianach lat 90 * 4.1. Szkoły niepubliczne * 4.2. System edukacji publicznej * 5. Przemiany w strukturze kształcenia * 6. Poziom nauczania * 7. Konkluzje * STEPHANE PORTET * ELASTYCZNOŚĆ ZATRUDNIENIA W POLSCE, CZYLI O ODKRYWANIU RZECZY ZAKRYTYCH * 1. Poziom i formy elastyczności polskiego rynku pracy * 1.1. Rozwój zatrudnienia na podstawie umowy na czas określony * 1.2. Ucieczka w stronę samozatrudnienia * 1.3. Ograniczona harmonizacja na szczeblu europejskim * 1.4. Wymiar interpersonalny definicji czasu pracy * 2. Socjalistyczne źródła kapitalistycznej elastyczności pracy * 2.1. Kraje wyjątkowe? * 2.2. Rynek pracy i stosunki pracy najemnej w socjalizmie * 3. Konkluzje * WIESŁAWA KÓZEK * BEZROBOCIE JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE * 1. Typy bezrobocia * 2. Bezrobocie długoterminowe * 3. Bezrobocie dobrowolne * 4. Bezrobocie utajone i podzatrudnienie * 5. Społeczny obraz bezrobocia w Polsce * 6. Zachowania bezrobotnych i reakcja na nie * 7. Społeczne skutki bezrobocia * 8. Zapobieganie bezrobociu i jego skutkom * JERZY WILKIN * POLSKA WIEŚ I ROLNICTWO W OBLICZU WIELKIEJ ZMIANY * 1. Wieś i rolnictwo - inny świat? * 2. Rynek ziemi i stosunek rolników do ziemi * 3. Modernizacja wsi i rolnictwa: w kierunku zrównoważonego rozwoju * 4. Instytucjonalizacja rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce i rola państwa w tej dziedzinie * EWA GUCWA-LEŚNY * ZMIANY POZIOMU ŻYCIA I ICH SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA * 1. Tradycja badań poziomu życia w Polsce * 2. Wzloty i upadki * 3. Zróżnicowanie dochodów * 4. Przesunięcia na skali dochodów * 5. Najlepiej było być młodym, wykształconym, bezdzietnym? * 5.1. Lata 90. XX wieku * 5.2. Początek XXI wieku * 5.3. Utrzymywanie się ochronnej funkcji wykształcenia * 5.4. Dziedziczenie poziomu kwalifikacji * 6. Zakres ubóstwa * 7. Komu żyje się najgorzej? * 8. Struktura wydatków * KAZIMIERZ W. FRIESKE * PRZESTĘPCZOŚĆ W POLSCE NA PRZEŁOMIE STULECI. STEREOTYPY I REALIA * 1. Przestrzenne zróżnicowanie polskiej przestępczości * 2. Dynamika popełnionych przestępstw * 3. Przestępczość a ubóstwo i bezrobocie * 4. Struktura przestępczości * 5. Agresja oraz przestępczość nieletnich * 6. Konkluzje * RADOSŁAW MARKOWSKI * SYSTEM PARTYJNY CZY ZBIOROWISKO PARTII? O STABILNYM ROZCHWIANIU POLSKIEJ POLITYKI * 1. System partyjny i wskaźniki jego opisu * 2. Polski system partyjny * 3. Lata 2001-2005: zmiany i kampania wyborcza 2005 roku * 4. Wyniki wyborów 2005 roku * 5. Konkluzje * CZĘŚĆ II ZACHOWANIA SPOŁECZNE W OKRESIE ZMIANY SYSTEMOWEJ * MIROSŁAWA MARODY * TRZY POLSKI - INSTYTUCJONALNY KONTEKST STRATEGII DOSTOSOWAWCZYCH * 1. Trzy Polski: zróżnicowanie układów instytucjonalnych * 2. Życie z kapitału, z etatu, z zasiłku * 3. Poziom dostosowań systemowych * 4. Systemowe konsekwencje hybrydalności instytucjonalnej * ANNA GIZA-POLESZCZUK * RODZINA I SYSTEM SPOŁECZNY * 1. Rodzina jako sfera "racjonalnego wyboru": podstawowe założenia * 1.1. Indywidualizm * 1.2. Strategie formowania rodziny * 1.3. Strategiczne konflikty * 1.4. Rachunek kosztów i korzyści: kalkulacja ekonomiczna * 1.5. Konkurencja * 1.6. Od "rodziny" do cyklu życia rodzinnego: analiza procesualna * 1.7. Mikro-i makroskala * 1.8. Stabilność i zmiana * 2. Historia i współczesność rodziny: przykłady zastosowania "analizy strategicznej" * 2.1. Strategiczny model analizy rodziny * 2.2. Dwie podstawowe strategie reprodukcyjne: rodzina tradycyjna i nowoczesna * 2.3. Rodzina przeszłości: przykładowe modele * 2 4 Rodzina współczesna: podstawowe problemy * 3. Rodzina polska: implikacje teoretyczne i badawcze modele strategiczne * 3.1. Reprodukcja i gospodarka niedoboru * 3.2. Reprodukcja i "znoszenie" struktury społecznej * 3.3. Reprodukcja i socjalistyczne welfare state * 3.4. "Familizacja" reprodukcji w socjalizmie * 4. Strategie reprodukcji a charakter polskiej rodziny * 5. Stanowość i dylematy alokacji * 6. Dylematy kooperacji: uświęcenie małżeństwa i rodziny * 7. Strategie reprodukcji i transformacja systemowa - przemiany w sferze reprodukcji w latach 1989-2002 * RENATA SIEMIEŁSKA * PRZEMIANY PŁCI KULTUROWEJ. MIĘDZY SYSTEMAMI WARTOŚCI A ROLAMI SPOŁECZNYMI * 1. Koncepcja "płci" * 2. Czy kobiety i mężczyźni różnią się w wyborze podstawowych wartości w życiu? * 3. Kształtowanie się koncepcji płci kulturowej w procesie edukacji * 4. Role kobiece i męskie w rodzinie * 5. Oczekiwania wobec pracy * 6. Rzeczywiste role kobiet i mężczyzn w sferze życia prywatnego i publicznego * 7. Zmiany opinii na temat obecności kobiet w życiu publicznym * 8. Konkluzje * JACEK RACIBORSKI * ZACHOWANIA WYBORCZE POLAKÓW 1989-2006 * 1. Podstawowe paradygmaty badań wyborczych * 1.1. Paradygmat strukturalny * 1.2. Paradygmat uspołecznionej jednostki * 1.3. Paradygmat racjonalnego wyboru * 1.4. Perspektywa historyczna * 2. Krótka historia polskich wyborów * 2.1. Wybory parlamentarne lat 1991-2001: wyniki i główni aktorzy * 2.2. Wybory prezydenckie * 3. Zagadnienie absencji * 4. Determinanty preferencji wyborczych * 4.1. Struktura społeczna a preferencje * 4.2. Czynnik regionalny * 5. Postawy * 6. Czynniki instytucjonalne i sytuacyjne (kontekstowe) w wyjaśnianiu zachowań wyborczych * CEZARY TRUTKOWSKI * TEORIA SPOŁECZNYCH REPREZENTACJI I JEJ ZASTOSOWANIA * 1. Konstrukcja świata społecznego - podstawowe założenia * 1.1. Świat społeczny * 1.2. Dyskursywne źródła wiedzy i przekonań * 1.3. Obiekty społeczne * 2. Społeczne reprezentacje * 2.1. Definicja * 2.2. Podstawowe właściwości społecznych reprezentacji * 2.3. Najważniejsze pojęcia związane z teorią * 2.4. Paradygmat badania społecznych reprezentacji * 3. Społeczne reprezentacje polityki * MIROSŁAWA MARODY, SŁAWOMIR MANDES * RELIGIJNOŚĆ A TOŻSAMOŚĆ NARODOWA POLAKÓW * 1. Religia a tożsamość narodowa * 2. Religijność polskiego społeczeństwa * 3. Rola religii w kształtowaniu narodowej tożsamości Polaków * 4. Między religią a narodem * ALEKSANDRA JASIŁSKA-KANIA * PRZEKSZTAŁCENIA MORALNOŚCI W POLSCE I W EUROPIE * 1. Między absolutyzmem a relatywizmem kryteriów dobra i zła * 2. Zróżnicowanie wymiarów moralnych ocen zachowań * 3. Kierunki zmian ocen moralnych * 4. Wyznaczniki ocen moralnych w Polsce i w Europie * 5. Empiryczne wymiary moralności a teoretyczne paradygmaty myśli spoteczno-etycznej * 6. Konkluzje * SŁAWOMIR MANDES * RUCHY SPOŁECZNE W POLSCE * 1. Ruchy społeczne jako problem teoretyczny * 2. Początki badań nad ruchami społecznymi w Polsce * 2.1. NSZZ "Solidarność" i jego interpretacje * 2.2. Ruchy społeczne w latach 80 * 3. Ruchy społeczne w okresie transformacji systemowej * 4. Konkluzje * CZĘŚĆ III PRZEMIANY CYWILIZACYJNE * DOMINIK BATORSKI * PODSTAWY SPOŁECZEŁSTWA INFORMACYJNEGO W POLSCE * 1. Korzystanie z technologii - uwarunkowania i dynamika * 2. Dodatkowe wymiary cyfrowego podziału * 3. Wybrane konsekwencje korzystania * 4. Znaczenie ewolucji internetu dla upowszechnienia korzystania * 5. Konkluzje * JERZY HAUSNER * OD IDEALNEJ BIUROKRACJI DO ZARZĄDZANIA PUBLICZNEGO * 1. Model idealnej biurokracji * 2. Czynniki ewolucji administracji publicznej * 3. Kierunki reformowania sektora publicznego * 4. W kierunku zarządzania publicznego * 5. Menedżerskie i partycypacyjne zarządzanie publiczne * 6. Administracja publiczna a zarządzanie publiczne * 7. W stronę przyszłości * WITOLD MORAWSKI * GLOBALNOŚĆ I GLOBALIZACJA * 1. Globalność jako przestrzeń globalna * 2. Dwie definicje globalizacji * JACEK KOCHANOWICZ * TRENDY CYWILIZACYJNE * 1. Społeczeństwa pierwotne i cywilizacje agrarne * 2. Kapitalizm i społeczeństwo przemysłowe * 3. Niestabilność społeczna * 4. Nowoczesność i inżynieria społeczna * 5. Ponowoczesność i globalizacja * 6. Nowy pesymizm * 7. Konkluzje * NOTY O AUTORACH