W niniejszej publikacji przedstawiono obecny stan wiedzy na temat biologicznych, psychologicznych i społecznych czynników i procesów rozwojowych, które odgrywają rolę w etiologii depresji u dzieci i młodzieży oraz utrzymywaniu się jej objawów. Pojedyncze czynniki ryzyka rzadko prowadzą do depresji, natomiast szczególna wielopoziomowa i bardzo złożona organizacja procesów biologicznych i psychospołecznych powoduje wystąpienie objawów choroby. Zatem klinicyści kontynuują badania, by efektywnie zapobiegać i leczyć depresję u dzieci i młodzieży. Należy podkreślić, że zarówno prewencja, jak leczenie muszą wynikać ze zrozumienia mechanizmów, jakie leżą u podłoża zaburzenia. Celem podjętych badań było poszerzenie wiedzy klinicznej o rodzinie z dziećmi cierpiącymi na depresję oraz charakterystyka procesów wewnątrzrodzinnych, czyli relacji emocjonalnych w rodzinach dzieci z depresją, ocena systemowych zasobów rodziny, jakości związku między rodzicami oraz analiza współzależności między powyższymi zmiennymi i próba wyodrębnienia najważniejszych predyktorów, będących czynnikami ryzyka depresji bądź czynnikami ochronnymi. Książkę kończy syntetyczne omówienie wyników wraz z implikacjami dla dalszych badań i praktyki klinicznej.

Wprowadzenie 9 * Część teoretyczna 14 * Rozdział 1. Główne zagadnienia psychopatologii rozwojowej 15 * 1.1. Co to jest psychopatologia rozwojowa? 16 * 1.2. Cele psychopatologii rozwojowej 18 * 1.3. Własności zmian rozwojowych 19 * 1.4. Mediatory: jak i dlaczego występuje zaburzenie? 22 * 1.5. Moderatory: kto jest narażony i kiedy pojawia się ryzyko? 23 * 1.6. Moderacja mediacyjna lub mediacja moderacyjna: dlaczego osoby są podatne tylko w określonych warunkach? 26 * 1.7. Odporność i czynniki ochronne 27 * 1.7.1. Odporność a kompetencja 27 * 1.7.2. Odporność jako dynamiczny i wielowymiarowy konstrukt 29 * 1.7.3. Czynniki i procesy leżące u podstaw odporności 31 * Rozdział 2. Epidemiologia depresji u dzieci i młodzieży 37 * 2.1. Rozpowszechnienie depresji u dzieci i młodzieży w Polsce 37 * 2.2. Rozpowszechnienie depresji u dzieci i młodzieży na świecie 41 * 2.3. Przyczyny uzyskiwania zróżnicowanych wyników badań nad epidemiologią depresji u dzieci i młodzieży 44 * 2.3.1. Utożsamianie nastroju depresyjnego z epizodem depresyjnym 44 * 2.3.2. Różnice kulturowe i społeczne 48 * 2.3.2.1. Wzorce socjalizacji 48 * 2.3.2.2. Style przywiązania 51 * 2.3.2.3. Hierarchia celów wychowawczych 53 * 2.3.2.4. Przemiany społeczno-polityczne 55 * 2.4. Przyczyny częstszego występowania depresji u dziewcząt 56 * 2.4.1. Negatywny styl atrybucji 57 * 2.4.2. Negatywny obraz ciała i jego związek z postawami rodzicielskimi 57 * 2.4.3. Dostosowanie się do kulturowego stereotypu roli płciowej 58 * 2.4.4. Zadania rozwojowe i negatywne wydarzenia życiowe 59 * Rozdział 3. Obraz kliniczny depresji u dzieci i młodzieży 61 * 3.1. Obraz kliniczny depresji w jej różnych postaciach 66 * 3.2. Związek obrazu klinicznego depresji z wiekiem i płcią 71 * 3.3. Związek obrazu klinicznego depresji u dzieci i młodzieży z uwarunkowaniami społeczno-kulturowymi 76 * 3.4. Współwystępowanie depresji z innymi zaburzeniami psychicznymi 78 * Rozdział 4. Konsekwencje psychospołeczne depresji u dzieci i młodzieży 93 * 4.1. Ryzyko podjęcia próby samobójczej 93 * 4.2. Schorzenia somatyczne 99 * 4.3. Przebieg przewlekły oraz nawroty epizodów depresji w ciągu życia 102 * 4.4. Depresja u dzieci i młodzieży jako predyktor innych zaburzeń psychicznych w okresie dorastania i dorosłości 105 * 4.5. Późniejsze funkcjonowanie w relacjach społecznych 108 * Rozdział 5. Modele depresji u dzieci i młodzieży 113 * 5.1. Mechanizmy biologiczne w etiologii depresji u dzieci i młodzieży 113 * 5.1.1. Czynniki genetyczne 113 * 5.1.2. Zaburzenia struktury i funkcji ośrodkowego układu nerwowego 115 * 5.1.3. Podłoże hormonalne zaburzeń depresyjnych 120 * 5.2. Teorie psychologiczne 126 * 5.2.1. Teorie psychodynamiczne 126 * 5.2.2. Teorie poznawcze 131 * 5.2.3. Teorie interpersonalne 142 * 5.2.4. Model rozwojowy – synteza wszystkich podejść 149 * Część empiryczna 158 * Rozdział 6. Strategia badań własnych 159 * 6.1. Przedmiot i cel badań 159 * 6.2. Charakterystyka badanych grup 166 * 6.2.1. Charakterystyka socjodemograficzna badanych grup 166 * 6.2.2. Charakterystyka kliniczna badanych grup 169 * 6.2.3. Obraz kliniczny depresji u dzieci i młodzieży 173 * 6.3. Metody badań 181 * 6.4. Procedura badań 183 * 6.5. Analiza statystyczna 184 * Rozdział 7. Relacje emocjonalne w rodzinie 187 * 7.1. Założenia teoretyczne 187 * 7.2. Pytania i hipotezy badawcze 191 * 7.3. Narzędzie badawcze 192 * 7.4. Wyniki badań 194 * 7.5. Dyskusja wyników 229 * Rozdział 8. Jakość związku małżeńskiego rodziców 245 * 8.1. Założenia teoretyczne 245 * 8.2. Pytania i hipotezy badawcze 247 * 8.3. Narzędzie badawcze 248 * 8.4. Wyniki badań 249 * 8.5. Dyskusja wyników 255 * Rozdział 9. Systemowe zasoby rodziny 265 * 9.1. Założenia teoretyczne 265 * 9.2. Pytania i hipotezy badawcze 268 * 9.3. Narzędzie badawcze 268 * 9.4. Wyniki badań 269 * 9.5. Dyskusja wyników 273 * Rozdział 10. Negatywne wydarzenia życiowe 279 * 10.1. Założenia teoretyczne 279 * 10.2. Pytania i hipotezy badawcze 281 * 10.3. Narzędzie badawcze 281 * 10.4. Wyniki badań 282 * 10.5. Dyskusja wyników 287 * Rozdział 11. Związki między zmiennymi charakteryzującymi funkcjonowanie systemu rodzinnego 299 * 11.1. Współzależność między jakością związku małżeńskiego rodziców i relacjami emocjonalnymi w rodzinie 300 * 11.2. Współzależność między systemowymi zasobami rodziny i relacjami emocjonalnymi w rodzinie 311 * 11.3. Współzależność między relacjami emocjonalnymi w rodzinie i negatywnymi wydarzeniami życiowymi 317 * 11.4. Współzależność między negatywnymi wydarzeniami życiowymi i jakością związku małżeńskiego rodziców 326 * 11.5. Współzależność między systemowymi zasobami rodziny i jakością związku małżeńskiego rodziców 330 * 11.6. Współzależność między negatywnymi wydarzeniami życiowymi i systemowymi zasobami rodziny 335 * Rozdział 12. Analiza wszystkich zmiennych – ranking predykatorów w klasyfikacji badanych do grupy z rozpoznaniem depresji lub grupy kontrolnej 341 * Rozdział 13. Podsumowanie wyników badań własnych. Implikacje teoretyczne i praktyczne 351 * Aneksy 361 * Bibliografia 389 * Summary 427