Są to pierwsze tak duże polskie badania jakościowe z obszaru pedagogiki zdolności, odnoszące się do powszechnej praktyki edukacyjnej. (...) Autorka w interesujący sposób przedstawiła doświadczenia innych krajów w obszarze kształcenia uczniów zdolnych - jest to bardzo wartościowy poznawczo fragment, ponieważ niektóre systemy są w Polsce zaprezentowane po raz pierwszy. (...) Książka stanowi znakomity przykład metodologiczny - pokazanie różnic w badaniu tej samej rzeczywistości przy zastosowaniu różnych metod. (...) Czas przeprowadzenia badań i opublikowania książki sprzyja monitorowaniu zmian wprowadzanych w systemie wsparcia ucznia zdolnego od roku szkolnego 2011/12". [z recenzji wydawniczej prof. nadzw. dr hab. Teresy Gizy ] Bohaterem książki Beaty Dyrdy jest uczeń zdolny, niezwykle barwna postać naszych czasów; postać-marzenie milionów rodziców i dziesiątków tysięcy nauczycieli. Tożsamość tego bohatera na kartach tej znakomitej książki krystalizuje wiele współczesnych problemów i kontrowersji współczesnej edukacji. (...) Mogę stwierdzić jednoznacznie, że badania stanowią niezaprzeczalny i oryginalny wkład dr Beaty Dyrdy do pedagogiki zdolności i to zarówno na poziomie polskich, jak i europejskich nauk o edukacji. (...) Pragnę też stwierdzić, że narracje Autorki są dynamiczne i otwarte; dając czytelnikowi możliwość dokonania własnych interpretacji omawianych zagadnień. (...) Wpisując się w założenia społecznego konstruktywizmu, dr Beata Dyrda znakomicie pokazuje - zarówno w części teoretycznej, jak i badawczej - w jaki sposób kategoria zdolności sama w sobie oraz postać ucznia zdolnego są (re)konstruowane zarówno na poziomie społecznym (w tym także instytucjonalnym) oraz-jednostkowym. [z recenzji wydawniczej prof. zw. dra hab. Zbyszko Melosika]

Wstęp * Rozdział 1. Problematyka zdolności i ucznia zdolnego w pedagogice - pojęcia i koncepcje teoretyczne * 1.1. Pojęcie zdolności i koncepcje zdolności - próba syntezy * 1.2. Kształtowanie się pedagogiki zdolności jako subdyscypliny pedagogicznej * 1.3. Uczeń zdolny jako przedmiot zainteresowań pedagogiki zdolności * Rozdział 2. Problematyka zdolności i jednostek zdolnych w perspektywie socjologiczno-pedagogicznej i ekonomicznej * 2.1. Zdolności i jednostki zdolne w kontekście socjokulturowym * 2.2. Problematyka zdolności i jednostek zdolnych w ujęciu ekonomicznym * Rozdział 3. Prawne podstawy kształcenia uczniów zdolnych * 3.1. Kształcenie uczniów zdolnych w kontekście prawa międzynarodowego * 3.2. Kształcenie uczniów zdolnych w dokumentach polskiego prawa oświatowego * Rozdział 4. Kształcenie i wspieranie rozwoju jednostek zdolnych w wybranych państwach świata * 4.1. Kształcenie uczniów zdolnych w systemie oświaty Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej * 4.2. Kształcenie uczniów zdolnych w europejskich systemach oświatowych * 4.3. Kształcenie uczniów zdolnych w innych krajach świata * 4.4. Kształcenie uczniów zdolnych a procesy standaryzacji * 4.5. Wybrane standardy w zakresie pracy z uczniami zdolnymi * 4.6. Najważniejsze światowe tendencje w kształceniu uczniów zdolnych * Rozdział 5. Współczesna szkoła jako środowisko rozwoju zdolności uczniów * 5.1. Przegląd badań nad szkołą jako inhibitorem zdolności i uzdolnień uczniów * 5.2. Szkoła wspierająca rozwój zdolności uczniów * 5.3. Rola nauczyciela ucznia zdolnego - charakterystyki osobowościowe i kompetencyjne * 5.4. Przygotowanie zawodowe nauczycieli do pracy z uczniem zdolnym * Rozdział 6. Społeczno-kulturowe i środowiskowe perspektywy zjawiska syndromu nieadekwatnych osiągnięć szkolnych (SNOS) * 6.1. Trudności definicyjne oraz kryteria identyfikacji uczniów z syndromem nieadekwatnych osiągnięć szkolnych * 6.2. Charakterystyki uczniów z syndromem nieadekwatnych osiągnięć szkolnych * 6.3. Uwarunkowania środowiska rodzinnego a problem zaniżonych osiągnięć * 6.4. Relacje interpersonalne w grupie rówieśniczej a problem zaniżonych wyników w nauce * 6.5. Uwarunkowania środowiska szkolnego a problem zaniżonych osiągnięć * 6.6. Zróżnicowanie środowiska kulturowego a problem zaniżonych osiągnięć * 6.7. Uczniowie zdolni ze specyficznymi problemami w nauce a problem syndromu nieadekwatnych osiągnięć szkolnych * 6.8. Działania interwencyjne wobec uczniów zdolnych z syndromem nieadekwatnych osiągnięć szkolnych * 6.9. Próba syntezy i wskazówki do dalszych badań nad problemem * Rozdział 7. Metodologiczne podstawy badań własnych * 7.1. Teoretyczne podstawy wspomagania i wspierania rozwoju człowieka - ujęcia psychopedagogiczne * 7.2. Metodologiczne założenia koncepcji badań własnych edukacyjnego wspierania rozwoju uczniów zdolnych * 7.3. Typ i przedmiot badań własnych * 7.4. Cele, problematyka i procedura badawcza * 7.5. Dobór próby badawczej i organizacja badań * Rozdział 8. Instytucjonalne wspieranie rozwoju uczniów zdolnych w badaniach własnych * 8.1. Charakterystyka badanych szkół * 8.2. Organizacja pracy szkoły w zakresie pracy z uczniami zdolnymi w świetle zapisów wewnątrzszkolnych dokumentów prawa oświatowego * 8.3. Wspieranie rozwoju uczniów zdolnych w pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły * 8.4. Wybrane egzemplifikacje wewnątrzszkolnych specjalnych projektów i nowatorskich działań w zakresie rozwijania zdolności i uzdolnień uczniów - przykłady dobrej praktyki * 8.5. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna uczniom zdolnym - narracje badanych pedagogów w zakresie wspierania rozwoju uczniów zdolnych * Rozdział 9. Edukacyjne wspieranie rozwoju uczniów zdolnych w szkole w percepcji badanych nauczycieli * 9.1. Struktura badanej grupy nauczycieli * 9.2. Obraz ucznia zdolnego w teoriach implicite badanych nauczycieli * 9.2.1. Pozytywne zachowania uczniów zdolnych w percepcji badanych nauczycieli * 9.2.2. Negatywne zachowania uczniów zdolnych w percepcji badanych nauczycieli * 9.2.3. Działania wychowawcze podejmowane przez nauczycieli wobec negatywnych zachowań uczniów zdolnych * 9.3. Ocena kompetencji merytoryczno-metodycznych w zakresie pracy z uczniem zdolnym posiadanych przez badanych nauczycieli * 9.4. Deklarowane formy i metody pracy z uczniem zdolnym stosowane przez badanych nauczycieli * 9.5. Trudności organizacyjno-dydaktyczno-wychowawcze w pracy z uczniami zdolnymi w opinii badanych nauczycieli * 9.6. Rodzaje zdolności, uzdolnień uczniów a percepcja nauczycieli w zakresie wspierania ich rozwoju w szkole * 9.7. Oferta dydaktyczno-wychowawcza dla uczniów zdolnych w badanych szkołach w opinii nauczycieli * 9.8. Specjalne potrzeby uczniów zdolnych w opinii badanych nauczycieli * 9.9. Działania pedagoga szkolnego podejmowane w szkołach w opinii badanych nauczycieli * 9.10. Ocena współpracy z poradnią psychologiczno-pedagogiczna w zakresie opieki nad uczniem zdolnym przez badanych nauczycieli * 9.11. Wiedza i doświadczenia badanych nauczycieli związane z występowaniem syndromu nieadekwatnych osiągnięć szkolnych * 9.12. Nauczycielska ocena działań podejmowanych w szkole oraz postulaty badanych w zakresie powinności szkoły w pracy z uczniami zdolnymi * 9.13. Potrzeba standardów w zakresie pracy z uczniami zdolnymi w opinii badanych nauczycieli * 9.14. Zróżnicowanie badanych nauczycieli w zakresie stopnia samooceny kompetencji diagnozowania zdolności i uzdolnień uczniów z uwzględnieniem zmiennych: płeć, staż pracy i lokalizacja szkoły * 9.15. Zróżnicowanie badanych nauczycieli w zakresie stopnia samooceny wiedzy i umiejętności metodycznych w pracy z uczniami zdolnymi z uwzględnieniem zmiennych: płeć, staż pracy i lokalizacja szkoły * Rozdział 10. Wspieranie rozwoju zdolności i uzdolnień w narracjach biografii edukacyjnych badanych uczniów zdolnych * 10.1. Dzieciństwo i sytuacja rodzinna uczniów zdolnych * 10.2. Identyfikacja zdolności i uzdolnień w narracjach badanych uczniów zdolnych * 10.3. Środowisko szkolne w narracjach uczniów zdolnych * 10.4. Rola instytucji pozaszkolnych we wspieraniu uzdolnień uczniów * 10.5. Relacje uczniów zdolnych z rówieśnikami * 10.6. Czas wolny i zainteresowania uczniów zdolnych * 10.7. Samoocena i obraz siebie badanych uczniów zdolnych * 10.8. Przeszkody i ograniczenia w rozwoju zdolności i uzdolnień u badanych uczniów * 10.9. Sukcesy i autorytety jako wsparcie rozwoju zdolności i uzdolnień uczniów * 10.10. Aspiracje i plany rozwojowe w narracjach badanych uczniów zdolnych * Podsumowanie i wnioski ukierunkowane na optymalizację procesu edukacyjnego wspierania rozwoju uczniów zdolnych * Aneks 1. Wybrane fragmenty analizowanych dokumentów * Aneks 2. Zestawienie badanych osób zdolnych z uwzględnieniem wieku, płci, rodzaju zdolności i uzdolnień, szczebla edukacji, miejsca zamieszkania i sytuacji rodzinnej * Aneks 3. Narzędzia badawcze