Edukacja społeczno-przyrodnicza jako jeden z obszarów zintegrowanej edukacji dzieci przedszkolnych i w młodszym wieku szkolnym obejmuje wiele różnorodnych treści: biologicznych, społecznych, geograficznych, historycznych, fizycznych, związanych z higieną i bezpieczeństwem i wiele innych. Nauczyciel dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, chcąc w sposób rzetelny wprowadzić podstawy wiedzy z wymienionych dziedzin i przygotować fundament dla kształcenia systematycznego, winien odpowiednio przygotować się do swej pracy.Ze względu na rozległość treści edukacji społeczno-przyrodniczej, obejmującej tak wiele różnorodnych zagadnień z - czasem bardzo odległych - dyscyplin wiedzy, przygotowanie nauczyciela dzieci w wieku 3-10 lat wymaga uwzględnienia w programie studiów równie wszechstronnego materiału merytorycznego i metodycznego.Niniejszy podręcznik, opracowany z myślą o studentach kierunków pedagogicznych, przygotowujących się do pracy z dziećmi przedszkolnymi i wczesnoszkolnymi, podręcznik zawiera zagadnienia teoretyczne, obejmujące podstawy nauczania o otaczającym dziecko środowisku (przyrodniczym, geograficznym, społecznym i in.) oraz propozycje metodyczne związane z przedszkolną i wczesnoszkolną edukacją środowiskową. Zakres materiału kształcenia studentów obejmuje w sposób uporządkowany zagadnienia teoretyczne poznane w trakcie realizacji różnorodnych przedmiotów kształcenia w szkole średniej, z punktu widzenia ich przydatności w pracy wychowawczej i dydaktycznej z dziećmi w wieku 3-10 lat, prezentację tych informacji w takich powiązaniach, by jako nauczyciel mógł je wykorzystać w kształtowaniu u dzieci zintegrowanego obrazu świata; ponadto w podręczniku zawarto metodyczne podstawy edukacji środowiskowej dzieci. Ze względu na założony cel podręcznika - konieczność połączenia zarówno podstaw nauczania o środowisku, jak i metodyki przedszkolnej i wczesnoszkolnej edukacji środowiskowej treści pomieszczone w podręczniku dotyczą obu zakresów przygotowania studentów do zawodu nauczycielskiego: merytorycznego i metodycznego. Po wyjaśnieniu i scharakteryzowaniu komponentów środowiska człowieka, tekst podręcznik przybliża zagadnienia związane z poznawaniem przyrody przez dzieci: podstawowe cele, zasady, metody i formy poznawania przyrody, omawia treści edukacji środowiskowej realizowane w przedszkolu i klasach początkowych, planowanie zajęć zintegrowanych uwzględniających edukację środowiskową oraz wykorzystywanie mediów dydaktycznych. Dalsza część podręcznika przybliża kolejne zakresy treści edukacji środowiskowej takie, jak: higiena i bezpieczeństwo dziecka, zagadnienia geograficzne, ekologiczne i sozologiczne, historyczne, zawodoznawcze, fizyczne i inne, omawiając zarówno zagadnienia programowe realizowane w pracy z dziećmi przedszkolnymi i w młodszym wieku szkolnym, jak i ich znaczenie w edukacji dziecka.Praktyczne przygotowanie studentów do pracy z dziećmi przedszkolnymi i w młodszym wieku szkolnym będzie się opierało na zawartych w niniejszym podręczniku zagadnieniach teoretycznych w trakcie ćwiczeń, podczas których studenci będą opracowywać metodyczne przykłady, praktyczne rozwiązania i zadania dotyczące poszczególnych tematów (niektóre pomysły ćwiczeń metodycznych zamieszczone zostały w postaci Zadań do wykonania w poszczególnych rozdziałach podręcznika). Podręcznik kieruję do nauczycieli dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym oraz studentów kierunków pedagogicznych, szczególnie pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Autorka

Wstęp * Rozdział 1 * Środowisko i człowiek * 1.1. Środowisko – wyjaśnienie pojęć * 1.2. Składniki środowiska i ich charakterystyka * 1.3. Środowisko a zdrowie * Zadania * Rozdział 2 * Poznawanie przyrody – edukacja o środowisku, w środowisku i dla środowiska * 2.1. Poznawanie przyrody przez dzieci * 2.2. Fazy poznawania przyrody * 2.3. Zasady nauczania o środowisku * Zadania * Rozdział 3 * Cele, zadania i treści edukacji środowiskowej * Planowanie zajęć zintegrowanych * 3.1. Cele edukacji społeczno-przyrodniczej w przedszkolu i klasach początkowych * 3.2. Zadania edukacji środowiskowej * 3.3. Porównanie tradycyjnej i holistycznej edukacji środowiskowej * 3.4. Przygotowanie nauczyciela do zajęć * 3.5. Planowanie zajęć edukacji środowiskowej * 3.6. Sytuacje edukacyjne i ich elementy składowe * 3.7. Treści edukacji przyrodniczej jako czynnik integrujący w edukacji początkowej * Zadania * Rozdział 4 * Metody edukacji środowiskowej i ich charakterystyka Formy aktywności dzieci w kontaktach ze środowiskiem * Pomoce dydaktyczne w edukacji społeczno-przyrodniczej * 4.1. Metody edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej * 4.2. Wybrane klasyfikacje metod * 4.3. Strategia wielostronnego kształcenia * 4.4. Cechy charakterystyczne wybranych metod edukacji społeczno-przyrodniczej * 4.5. Formy zajęć edukacji środowiskowej wykorzystywane w przedszkolu i klasach I–III * 4.6. Wycieczka i spacer w edukacji przyrodniczej i społecznej * 4.7. Prace domowe o tematyce społeczno-przyrodniczej * 4.8. Rola pomocy dydaktycznych w edukacji społeczno-przyrodniczej * Zadania * Rozdział 5 * Poznawanie otoczenia społecznego * 5.1. Dziecko wśród ludzi * 5.2. Przygotowanie dziecka do życia w społeczeństwie * 5.3. Praca ludzi w rożnych zawodach – produkcja i wytwarzanie * 5.4. Poznawanie przeszłości – treści historyczne w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej * 5.5. Przedmioty w otoczeniu dziecka i ich poznawanie * 5.6. Tradycje, zwyczaje i obrzędy jako przykład wrastania w kulturę * Zadania * Rozdział 6 * Higiena osobista i otoczenia dziecka. Odżywianie * 6.1. Zdrowie, higiena – podstawowe pojęcia * 6.2. Czynniki warunkujące zdrowie * 6.3. Wychowanie zdrowotne i edukacja zdrowotna * 6.4. Zasady edukacji zdrowotnej * 6.5. Edukacja zdrowotna dzieci * 6.6. Treści edukacji zdrowotnej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym * Zadania * Rozdział 7 * Bezpieczeństwo dziecka w ruchu drogowym, w przedszkolu, szkole, w czasie zabaw * 7.1. Przygotowanie dziecka do przestrzegania norm i zasad bezpieczeństwa * 7.2. Problematyka bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym * 7.3. Cele i zadania edukacji komunikacyjno-drogowej dzieci w wieku 3–10 lat * 7.4. Bezpieczeństwo dzieci w domu, przedszkolu, szkole i w czasie zabaw * Zadania * Rozdział 8 * Poznawanie roślin i zwierząt przez dzieci * 8.1. Poznawanie roślin i zwierząt w ujęciu programu * 8.2. Znaczenie poznawania świata roślin i zwierząt przez dzieci * 8.3. Znaczenie hodowli roślin i zwierząt w edukacji * Zadania * Rozdział 9 * Ochrona przyrody i krajobrazu * 9.1. Zasoby przyrody a człowiek * 9.2. Ochrona środowiska – ustalenia terminologiczne * 9.3. Tradycje ochrony przyrody na świecie i w Polsce * 9.4. Formy ochrony przyrody w Polsce * 9.5. Tematy związane z ochroną przyrody i krajobrazu realizowane w przedszkolu i klasach początkowych * Zadania * Rozdział 10 * Edukacja ekologiczna dzieci młodszych a zagrożenia środowiska naturalnego * 10.1. Pojęcie ekologii i jej cechy charakterystyczne jako nauki * 10.2. Zagrożenia środowiska a człowiek * 10.3. Cele i zadania edukacji ekologicznej * 10.4. Treści, metody i formy edukacji ekologicznej w przedszkolu i klasach początkowych * 10.5. Kształtowanie postaw proekologicznych * Zadania * Rozdział 11 * Pogoda i klimat. Obserwacja pogody * 11.1. Pogoda, klimat, mikroklimat – meteorologia i klimatologia * 11.2. Elementy pogody i sposoby ich pomiaru * 11.3. Obserwowanie pogody z dziećmi w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym * 11.4. Fenologiczne, klimatyczne i astronomiczne pory roku * 11.5. Specyfika klimatu Polski * Zadania * Rozdział 12 * Doświadczenia, eksperymenty i obserwacje zjawisk fizycznych, chemicznych i przyrodniczych * 12.1. Konieczność stosowania doświadczeń i eksperymentów przyrodniczych w pracy z dziećmi w wieku 3–10 lat * 12.2. Kształtowanie umiejętności obserwacji * 12.3. Badanie otaczającego świata – rola doświadczeń i eksperymentów przyrodniczych w poznawaniu praw rządzących przyrodą * 12.4. Podstawowe wskazówki metodyczne dotyczące organizacji działań eksperymentalnych dzieci młodszych Zadania * Rozdział 13 * Turystyka i krajoznawstwo w edukacji dzieci młodszych * 13.1. Znaczenie turystyki i krajoznawstwa * 13.2. Wyznaczanie kierunków w terenie i na mapie * 13.3. Mapa i plan – znaki umowne na planie i mapie * 13.4. Rodzaje map i ich wykorzystanie w edukacji * 13.5. Krajobrazy i ich charakterystyka * 13.6. Treści gospodarcze i administracyjne w programach edukacji wczesnoszkolnej * Zadania * Spis schematów i tabel * Aneks * Załącznik 1. Pytania dzieci * Załącznik 2. Wynalazki * Załącznik 3. Rośliny * Załącznik 4. Zwierzęta * Załącznik 5. Zjawiska pogodowe * Załącznik 6. Przykładowy konspekt (scenariusz) zajęć zintegrowanych dla klasy I * Załącznik 7. Wykaz literatury na temat doświadczeń i eksperymentów dla dzieci młodszych * Załącznik 8. Wykaz literatury na temat wynalazków * Załącznik 9. Wykaz literatury zawierającej odpowiedzi na dziecięce pytania * Załącznik 10. Wykaz literatury na temat bezpieczeństwa dzieci * Bibliografia