Głównym celem niniejszej pracy jest prezentacja sytuacji społeczno-instytucjonalnej imigrantów ormiańskich służących jako przykład "obcej" grupy narodowej w Polsce oraz sformułowanie wniosków z przeprowadzonych badań dla polityki społecznej (przede wszystkim imigracyjnej). Książka jest więc z jednej strony kompleksową monografią konkretnej grupy imigranckiej (czy nawet narodowej) we współczesnej Polsce, z drugiej - stanowi egzemplifikację pozycji grupy "obcej" w naszym kraju.Imigranci ormiańscy, którzy przybywali do Polski na przełomie lat 80. i 90. XX wieku nie doczekali się jeszcze kompleksowej analizy dotyczącej ich sytuacji społeczno-instytucjonalnej we współczesnej Polsce 1, dlatego żywię nadzieję. iż praca wypełnia pewną lukę w wiedzy o tej grupie, a także o procesach migracyjnych i postrzeganiu "obcości etnicznej" w Polsce. Podstawowy podział wewnętrzny ormiańskiej grupy narodowej w Polsce to tzw. stara ormiańska mniejszość narodowa (a więc obywatele polscy narodowości ormiańskiej będący potomkami dawnych imigrantów ormiańskich)2 oraz nowi imigranci. Ci pierwsi - nazywani także Ormianami polskimi - są w Polsce grupą, która przeszła akulturację, a nawet asymilację. Ci drudzy przebywają w Polsce od przełomu lat 80. i 90. i stanowią potencjalnych "obcych", tj. głównych bohaterów niniejszej pracy. Niemniej jednak w niniejszym opracowaniu prezentuję także wyniki badań przeprowadzonych w grupie pierwszej - dotyczące relacji z grupą drugą.Interesuje mnie odpowiedź na następujące generalne pytania badawcze:- Jaki jest stopień asymilacji społeczno-kulturowej imigrantów z Armenii ze społeczeństwem polskim (pod względem warunków socjalno/bytowych i możliwości odnalezienia się w życiu codziennym, w tym w życiu zawodowym czy edukacyjnym)?- Jak - w wymiarze społecznym oraz instytucjonalnym - imigranci ormiańscy odbierają społeczeństwo polskie jako otwarte czy jako zamknięte) oraz wszelkie działania składające się na politykę imigracyjną państwa?- Czy imigranci ormiańscy (z racji pochodzenia i np. cech fizycznych odróżniających ich od przedstawicieli grupy dominującej) doświadczają w Polsce.

CZĘŚĆ I * PARADYGMAT "OBCOŚCI" I POLITYKI WOBEC "OBCYCH" * ROZDZIAŁ 1. * KATEGORIA "OBCOŚCI" * 1.1. "Obcość" - od języka potocznego do języka naukowego * 1.2. Mechanizmy społeczne związane z "obcością" * "Obcość" jako korelat tożsamości * Dystans społeczny wobec "obcych" * Uprzedzenia wobec "obcych" * Stygmatyzacja "obcych" * Dyskryminacja "obcych" * Marginalizacja i wykluczenie "obcych" * Ksenofobia i rasizm * Filoksenia i ksenocentryzm * Procesy asymilacji "obcych" * 1.3."Obcość" w niniejszym opracowaniu * Dwa typy "obcości" * Wymiary "obcości" * Założenia dotyczące "obcości" * ROZDZIAŁ 2. * POLlTYKA WOBEC "OBCYCH" * CZĘŚĆ II * ORMIANIE W POLSCE I NA ŚWIECIE * ROZDZIAŁ 3. * ORMIANIE W PERSPEKTYWIE HISTORYCZNEJ * 3.1. Tożsamość ormiańska w perspektywie historycznej * 3.2. Tożsamość Ormian polskich w perspektywie historycznej * Pierwsza fala migracji Ormian do Polski * Druga fala migracji Ormian do Polski * Trzecia fala migracji Ormian do Polski. * ROZDZIAŁ 4. * ORMIANIE NA ŚWIECIE W CZASACH WSPÓŁCZESNYCH * 4.1. Współczesna Armenia - panorama socjologiczno-politologiczna * Podstawowe informacje * Czynniki wypychające - trzęsienie ziemi i wojna o Górski Karabach * Scena polityczna * Relacje Polska-Armenia. * 4.2. Współczesna diaspora ormiańska * ROZDZIAŁ 5. ORMIANIE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE W ŚWIETLE ISTNIEJĄCYCH DANYCH * 5.1. Ormianie w Polsce w świetle danych Narodowego Spisu * Powszechnego z 2002 roku * 5.2. Przegląd danych urzędowych dotyczących obywateli Armenii w Polsce * Liczba obywateli Armenii ubiegających się i otrzymujących zezwolenie na pobyt * Liczba obywateli Armenii ubiegających się i otrzymujących status uchodźcy * Liczba obywateli Armenii objętych abolicją w roku 2003 i 2007 * Liczba obywateli Armenii ubiegających się o obywatelstwo polskie oraz naturalizowanych * Liczba obywateli Armenii, wobec których podjęto decyzję o wydaleniu z Polski * Obywatele Armenii na polskim rynku pracy * Ormianie w polskim systemie edukacyjnym * Małżeństwa polsko-ormiańskie * Obywatele Armenii w polskim systemie pomocy społecznej * Obywatele Armenii podejrzani o popełnienie przestępstw oraz pokrzywdzeni w wyniku przestępstw * Podsumowanie * 5.3. Organizacje ormiańskie i działalność społeczna Ormian w Polsce * Organizacje trzeciego sektora * Duszpasterstwo Ormian w Polsce * Inna działalność środowisk ormiańskich w Polsce * Podsumowanie * 5.4. Przegląd wyników wybranych badań socjologicznych dotyczących Ormian w Polsce * Wyniki wybranych badań socjologicznych dotyczących mniejszości ormiańskiej * Wyniki wybranych badań socjologicznych dotyczących nowych imigrantów ormiańskich * Podsumowanie * CZĘŚĆ III * ORMIANIE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE W ŚWIETLE WYNIKÓW WŁASNYCH BADAŁ TERENOWYCH * ROZDZIAŁ 6. * METODY BADAWCZE * 6.1. Badane grupy respondentów * Nowi imigranci ormiańscy * Uczniowie ormiańscy * Mniejszość ormiańska * Polscy kupcy na Jarmarku Europa * Eksperci * 6.2. Opracowanie danych * 6.3. Operacjonalizacja "obcości" * ROZDZIAŁ 7. * WYNIKI BADAŁ TERENOWYCH * 7.1. Tożsamość ormiańska * Elementy tożsamości ormiańskiej * Waga tożsamości ormiańskiej * Kontakty z Armenią i Ormianami w Polsce * Socjalizacja dzieci w Polsce * Ormianie a Polacy - podobieństwa i różnice * 7.2. Okoliczności przyjazdu i pierwsze dni w Polsce * 7.3. Legalizacja pobytu * Kontakty z instytucjami legalizującymi pobytu * Procedura legalizacji pobytu * Pobyt nielegalny i deportacje * Abolicja * Postawa Ambasady Armenii * Wpływ integracji z Unią Europejską na status migranta * 7.4. Kontakty ze społeczeństwem polskim * Ormianin w oczach Polaka * Polak w oczach Ormianina * Codzienne sytuacje * Kontakty towarzyskie i asymilacja kulturowa * Wynajem mieszkania i relacje z sąsiadami * Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie nasilenia przemocy powodowanej rasizmem w odniesieniu do Polski * 7.5. Rynek pracy i kontakty z instytucjami rynku pracy * Procedury uzyskania zezwolenia na pracę * Handel bazarowy * Działalność gospodarcza i prowadzenie firmy * Relacje społeczne w miejscu pracy * Wybrane rodzaje działalności zawodowej respondentów * Kontakty z urzędami pracy * 7.6. Edukacja i kontakty z instytucjami edukacyjnymi * Zapisanie dziecka do szkoły * Adaptacja uczniów ormiańskich w polskich szkołach * Relacje z nauczycielami * Studia wyższe * 7.7. Kontakty z instytucjami ochrony zdrowia * 7.8. Kontakty z instytucjami pomocy społecznej * 7.9. Kontakty ze służbami porządkowymi * 7.10. Kontakty z Kościołem Katolickim i Duszpasterstwem Ormian w Polsce * 7.11. Kontakty z ormiańskimi organizacjami pozarządowymi * Zainteresowanie imigrantów organizacjami ormiańskimi w Polsce * Działalność i więziotwórcza rola organizacji ormiańskich * Relacje pomiędzy starą mniejszością ormiańską a nowymi imigrantami * Wybrane ormiańskie organizacje pozarządowe. Działalność społeczna. kulturalna i edukacyjna w świetle wyników badań empirycznych * 7.12. Ormianie w polskim dyskursie medialnym * 7.13. Perspektywy i plany * 7.14. Sami o sobie: "swoi" czy "obcy"? * Aneks nr 1 Zestawienie informacji o badaniach i respondentach * Aneks nr 2 Szczegółowy scenariusz wywiadów z imigrantami ormiańskimi (ID i FGI) * Zestawienie informacji o badaniach i respondentach * Aneks nr 3 Obywatele Armenii w Polsce na tle innych grup cudzoziemskich w świetle dostępnych statystyk urzędowych wraz z kontekstem prawnym prezentowanych danych * Aneks nr 4 Mniejszość ormiańska na tle innych mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce * Aneks nr 5 Ormianie na tle innych grup narodowych w badaniach opinii publicznej * Aneks nr 6 Sektor pozarządowy w Polsce a kwestie etniczne i cudzoziemskie - regulacje prawne i podstawowe dane *