Na przełomie dwóch ostatnich dekad XX wieku w Europie zachodziły wydarzenia, które miały istotny wpływ na kształtowanie bezpieczeństwa. Społeczność międzynarodowa wiązała z nimi nadzieje na szczęśliwsze i bezpieczniejsze życie. Okazało się jednak, że zarówno owe nadzieje, jak i początkowy zachwyt, wynikający z tempa zachodzących zmian, niekoniecznie znajdowały uzasadnienie. W państwach Europy Środkowej i Wschodniej nowe władze rządzące odziedziczyły dyspozycyjną wobec poprzednich reżimów administrację oraz cały aparat ucisku. Ten aparat i ta administracja ze swoimi nawykami i mentalnością nie dawały żadnych gwarancji zmian systemowych, wręcz przeciwnie - robiono wiele dla zachowania status quo jak najdłużej. Bezpieczeństwo nie było wyjątkiem. W nowym otoczeniu bezpieczeństwa, tendencjach ograniczania znaczenia i rozmiaru sektora militarnego, a zwłaszcza sił zbrojnych, wiele funkcji również obronnych musiał przejąć sektor cywilny, stając się równoprawnym partnerem podsystemu militarnego w ramach systemu obronnego. To wymagało gruntownej modyfikacji podejścia do organizacji procesów bezpieczeństwa. Książka przedstawia nie tylko wnikliwą analizę zmian w sposobie traktowania tej organizacji i trudności związane z mentalnymi uwarunkowaniami elit odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, ale ukazuje także syntezę potencjału bezpieczeństwa oraz ranking priorytetów bezpieczeństwa.

Wprowadzenie * Rozdział I. Bezpieczeństwo w ujęciu historycznym * 1.1. Czynniki bezpieczeństwa w ujęciu historycznym * 1.2. Rola elit w kształtowaniu bezpieczeństwa * 1.3. Spory nie tylko terminologiczne * Rozdział II. Próba zdefiniowania bezpieczeństwa * 2.1. Poszukiwanie wzorców * 2.2. Kryteria bezpieczeństwa * 2.3. Formułowanie racjonalnych koncepcji * Rozdział III. Aspekty i standardy bezpieczeństwa * 3.1. Aspekty bezpieczeństwa * 3.2. Standardy bezpieczeństwa * Rozdział IV. Potencjał bezpieczeństwa * 4.1. Informacje ogólne * 4.2. Stabilność wewnętrzna państwa i jego struktur * 4.3. Dojrzałość przygotowanych elit politycznych * 4.4. Profesjonalizm pracowników administracji publicznej * 4.5. Wiarygodność i skuteczność instytucji publicznych * 4.6. Aktywność społeczna, polityczna i zawodowa społeczeństwa * 4.7. Poziom i zakres udziału społeczeństwa w rządzeniu, zarządzaniu i rozwiązywaniu problemów społecznych * 4.8. Metodyka rozwiązywania problemów społecznych * 4.9. Poziom zatrudnienia i bezrobocia, dobrobytu i biedy * 4.10. Poszanowanie reguł demokracji, wolnego rynku, praw i swobód obywatelskich * 4.11. Przyswajanie wymogów i standardów prawa międzynarodowego * 4.12. Funkcjonowanie systemu ochrony ludności * 4.13. Przestrzeganie praw mniejszości narodowych, grup etnicznych, wyznaniowych, religijnych i kulturowych * 4.14. Poziom rozwoju gospodarczego i społecznego * 4.15. Umiejętność prowadzenia dialogu i osiągania rozumnych kompromisów * Rozdział V. Absolutne priorytety bezpieczeństwa * 5.1. Wprowadzenie * 5.2. Priorytety bezpieczeństwa - grupa pierwsza - indywidualna * 5.3. Priorytety bezpieczeństwa - grupa druga - zbiorowa * Rozdział VI. Koncepcje systemu bezpieczeństwa powszechnego * 6.1. Wprowadzenie * 6.2. Bezpieczeństwo w kategoriach tradycyjnych * 6.3. Bezpieczeństwo zbiorowe * 6.4. Podejmowane próby w zakresie rozwiązań systemowych w Polsce * 6.5. Współczesne systemy obronne * Rozdział VII. Obrona cywilna - organizacyjno-planistyczne ujęcie ochrony ludności w okresie wojny * 7.1. Wprowadzenie * 7.2. Wysiłki narodowe w zakresie regulacji prawnych ochrony ludności cywilnej * 7.3. Co to jest obrona cywilna w sensie prawa międzynarodowego ratyfikowanego przez Rzeczpospolitą Polską? * 7.4. Rola i miejsce obrony cywilnej w systemie bezpieczeństwa * Zakończenie i wnioski