Jak zauważył Piotr Kowalski, nasza bezradność wobec teraźniejszości - "wielobarwnej", "wielokształtnej" oraz pozbawionej "jasnych zasad porządkujących" - "wzmaga potrzebę poszukiwania korzeni, odwoływania się do mitów, które rozstrzygałyby o sensie wszystkich fragmentów świata i o znaczeniu każdej chwili ludzkiego żywota" [...]. W ten sposób rodzi się nieustanne zapotrzebowanie na kulturę, która dostarczałaby "niezbędnych instrumentów pozwalających świat porządkować, wydzielać i nazywać" [...]. Dla jednych będzie nią kultura magiczna [...], dla innych - odwoływanie się do duchowości Wschodniej i/lub Zachodniej [...], a dla jeszcze innych - najbardziej nas interesujące - teksty literackie i obecne w nich takie zjawiska, jak nowa mitologia, realizm magiczny, literatura religijna, speculative fiction, czy szeroko pojmowana fantasy [...]. Według dość powszechnie przyjętych poglądów w dziejach literatury przeszłość należy do najdawniejszych tematów bądź motywów, natomiast współcześnie - do najpopularniejszych [...], a w przypadku fantasy możemy wręcz mówić o jej uzależnieniu od historii, bowiem przywoływanie tego, co było kiedyś, ma ułatwić jej czytelnikom odnalezienie rozwiązań dla tego, co dzieje się dziś [...]. Poszukując zrozumienia otaczającego nas świata oraz własnej tożsamości, często zaczynamy powielać w sposób mniej lub bardziej świadomy obecne w kulturze mityczne wzorce. Stąd rodzi się pytanie o pewność Wzorca wyłaniającego się z tekstów tradycji, historii oraz rozproszonych mitologemów. [...] Czytelnik zebranych tutaj studiów dostrzeże ich niejednorodność, to znaczy zauważy, że zgromadzono tu rozprawy o ambicjach syntetyzujących i teoretycznych wraz z pracami analitycznymi poświęconymi pewnym tylko zagadnieniom szczegółowym. Zróżnicowane jest także spektrum metod wymuszone przez złożoność i wieloaspektowość analizowanych zjawisk i związane z tym konotacje badawcze. Tej niejednorodności nie tyle nie dało się uniknąć, ile uznaliśmy ją za w pełni uzasadnioną, tym bardziej że artykuły, które pogrupowaliśmy w cztery działy tematyczne, mówią w istocie o tej samej sprawie - człowieku w zwierciadle przeszłości.