Osoby pozbawione wolności pozostają dalej ludźmi i posiadają niezbywalne prawa przynależne każdemu człowiekowi, jednak ich sposób postrzegania rzeczywistości na skutek umieszczenia w więzieniu się zmienia, a pobyt w izolacji pozostawia trwały ślad w ich psychice. Psychologia penitencjarna próbuje opisać życie umysłowe osób poddanych izolacji więziennej, sposób ich myślenia i odczuwania, wyjaśnić psychospołeczne przyczyny zachowań oraz motywy, jakimi kierują się, podejmując takie, a nie inne działania. Niniejsza książka próbuje w sposób syntetyczny zebrać podstawowe informacje dotyczące procesów psychicznych, jakie zachodzą u osób pozbawionych wolności, wpływu tych procesów na funkcjonowanie więźniów i bariery, jakie stwarzają, oraz możliwości wykorzystania ich w procesie resocjalizacji penitencjarnej. Ponieważ środowisko więzienne oddziałuje również na pracujący tam personel, w podręczniku starano się w sposób uporządkowany opisać także psychikę funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz wskazać, jak służba wpływa na ich psychospołeczne funkcjonowanie. Książka w sposób metodyczny wprowadza Czytelnika w trudną dziedzinę psychologii człowieka-przestępcy uwięzionego w opresyjnej instytucji totalnej. Autor przystępnie, wykorzystując przykłady z praktyki oraz przegląd badań, opisuje psychologię penitencjarną jako dziedzinę nauki stosowanej. Następuje w niej połączenie teorii psychologicznej z metodyką pracy z osobami pozbawionymi wolności. Głównym adresatem podręcznika są studenci resocjalizacji, psychologii, bezpieczeństwa oraz funkcjonariusze Służby Więziennej.

Wstęp * 1. Psychologia penitencjarna jako nauka praktyczna * 1.1. Psychologia penitencjarna jako nauka o człowieku w sytuacji uwięzienia * 1.1.1. Psychologia resocjalizacyjna * 1.1.2. Psychologia penitencjarna * 1.1.3. Związek psychologii penitencjarnej z innymi dziedzinami nauki * 1.1.4. Nauki sądowe a psychologia penitencjarna * 1.2. Wykorzystanie dorobku psychologii penitencjarnej w oddziaływaniach na skazanych * 1.2.1. Psychologiczne bariery resocjalizacji penitencjarnej * 1.2.2. Oddziaływania penitencjarne a resocjalizacja * 1.2.3. Proces resocjalizacji penitencjarnej * 1.2.4. Psychologiczne aspekty stosowania środków oddziaływań penitencjarnych * 1.3. Rola psychologa więziennego w oddziaływaniach penitencjarnych * Podsumowanie rozdziału 1 * 2. Środowisko więzienne i jego wpływ na funkcjonowanie więźniów * 2.1. Charakterystyka instytucji więzienia * 2.1.1. Humanitaryzm współczesnego systemu penitencjarnego * 2.1.2. Dolegliwości izolacji więziennej * 2.2. Mechanizmy przystosowania się do warunków izolacji więziennej * 2.2.1. Techniki adaptacyjne więźniów * 2.2.2. Prizonizacja jako przejaw błędnej adaptacji więziennej * 2.3. Wpływ pozbawienia wolności na funkcjonowanie więźniów * 2.3.1. Specyfika psychologicznego funkcjonowania więźniów * 2.3.2. Zaburzenia zachowania więźniów * 2.3.3. Więzienna podkultura przestępcza i jej wpływ na życie więzienne * 2.3.4. Agresja i przemoc w więzieniu * Podsumowanie rozdziału 2 * 3. Więzienie jako miejsce pracy personelu więziennego * 3.1. Psychospołeczna charakterystyka personelu więziennego * 3.1.1. Społeczny odbiór więziennictwa * 3.1.2. Struktura organizacyjna personelu więziennego * 3.1.3. Wpływ pracy w więzieniu na zachowania organizacyjne personelu * 3.2. Relacje personelu więziennego z osadzonymi * 3.2.1. Interakcja konfliktu w społeczności więziennej * 3.2.2. Funkcjonowanie kobiet w roli funkcjonariusza Służby Więziennej * 3.3. Wpływ służby na funkcjonowanie personelu więziennego * 3.3.1. Osobowość funkcjonariuszy Służby Więziennej * 3.3.2. Wnioski z eksperymentu więziennego Philipa Zimbardo * 3.3.3. Stresogenny charakter służby a funkcjonowanie społeczne personelu więziennego * 3.3.4. Syndrom wypalenia zawodowego funkcjonariuszy Służby Więziennej * Podsumowanie rozdziału 3 * Bibliografia * Spis ramek i rysunków * Test wiedzy * Klucz do testu wiedzy