W najbliższych latach struktura ludności i wieku społeczeństwa ulegnie znacznej zmianie. Zwiększy się udział osób starszych. Nie wszyscy będą się starzeć zachowując pełnię zdrowia, stąd wiele osób zdanych będzie na wsparcie innych, którzy zapewnią im odpowiednią pielęgnację. Żywienie stanowi ważny element w opiece nad osobami w starszym wieku. Jedzenie i picie, oprócz dostarczania energii, składników odżywczych i substancji biologicznie czynnych, ma jednocześnie aspekty psychiczne i społeczne. W książce przedstawiono ten temat z różnych perspektyw, uwzględniając: - znaczenie żywienia i różnych składników pokarmowych, - zmiany występujące w okresie starości, które wpływają na jedzenie i przyjmowanie płynów, - postępowanie w przypadku nieprawidłowego sposobu żywienia i niedożywienia, - organizację otoczenia, - specjalne sytuacje w opiece nad osobami starszymi, takie jak planowanie opieki w przypadku zaburzeń odżywiania lub współpraca ze specjalistami z innych dziedzin.

Przedmowa V * Wskazówki dla czytelników VI * O Autorkach VII * Źródła ilustracji VIII * Spis treści IX * 1. Podstawy nauki o żywieniu 1 * 1.1. Jedzenie i picie sprzyja duszy i ciału 1 * 1.2. Sposób odżywiania w ciągu życia kształtują potrzeby 2 * 1.3. Dieta pełnowartościowa (podstawowa) 3 * 1.3.1. Płyny 3 * 1.3.2. Pieczywo, produkty zbożowe i ziemniaki 4 * 1.3.3. Warzywa i owoce 5 * 1.3.4. Mleko i produkty mleczne 5 * 1.3.5. Mięso, wędliny, ryby i jaja 5 * 1.3.6. Tłuszcze i oleje 5 * 1.3.7. Przykładowy jadłospis żywienia pełnowartościowego 6 * 1.4. Składniki odżywcze w żywności 6 * 1.4.1. Woda 7 * 1.4.2. Węglowodany 7 * 1.4.3. Białko 8 * 1.4.4. Tłuszcze 9 * 1.4.5. Witaminy 10 * 1.4.6. Składniki mineralne 17 * 1.4.7. Roślinne metabolity wtórne 22 * 1.4.8. Błonnik pokarmowy 22 * 1.5. Informacje dodatkowe: przechodzenie pokarmu przez organizm 23 * 1.5.1. Jama ustna 24 * 1.5.2. Zęby 24 * 1.5.3. Przełyk 25 * 1.5.4. Żołądek 25 * 1.5.5. Jelito cienkie 25 * 1.5.6. Jelito grube 26 * 1.6. Informacje dodatkowe: wskazówki dotyczące używek 26 * 1.6.1. Alkohol 26 * 1.6.2. Słodycze 26 * 2. Niedożywienie jako główny problem żywieniowy u osób starszych 29 * 2.1. Niedożywienie 29 * 2.1.1. Przyczyny niedożywienia 29 * 2.1.2. Skutki niedożywienia 30 * 2.1.3. Cykl niedożywienia 30 * 2.2. Metody oceny stanu odżywienia 31 * 2.2.1. Pomiary antropometryczne 31 * 2.2.2. Obraz kliniczny i pozostałe pomiary 36 * 2.3. Badania przesiewowe: diagnozowanie niedożywienia 37 * 2.4. Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia: analiza przyczyn niedożywienia 39 * 2.5. Planowanie opieki nad osobami z zaburzeniami odżywiania 41 * 3. Leczenie niedożywienia 47 * 3.1. Uwzględnianie potrzeb 47 * 3.1.1. Poznawanie potrzeb poprzez analizę dotychczasowego sposobu żywienia 47 * 3.1.2. Włączanie podopiecznego do planowania jadłospisów i przygotowywania posiłków 49 * 3.2. Kompensacja niesprawności 50 * 3.2.1. Pobudzanie apetytu 50 * 3.2.2. Zwiększanie ilości wypijanych płynów 52 * 3.2.3. Upośledzone postrzeganie 52 * 3.2.4. Wspomaganie w przypadku ograniczenia sprawności ramion i dłoni 54 * 3.2.5. Catering 56 * 3.2.6. Wsparcie w spożywaniu posiłków 57 * 3.2.7. Dolegliwości związane z zębami i żuciem 59 * 3.2.8. Zaburzenia połykania 60 * 3.2.9. Unikanie przeciążenia poznawczego 67 * 3.3. Organizacja otoczenia 68 * 3.3.1. Układ i dekoracja stołu 68 * 3.3.2. Zwyczaje (rytuały) 68 * 3.3.3. Możliwość wyboru 69 * 3.3.4. Wspólnota 69 * 3.4. Wpływ leków 70 * 3.5. Informacje dodatkowe: podstawowa higiena w czasie wspólnego z podopiecznymi gotowania i pieczenia 72 * 3.6. Informacje dodatkowe: apetyt, pragnienie, odbieranie wrażeń zapachowych i smakowych 75 * 3.6.1. Apetyt, regulacja głodu i sytości 75 * 3.6.2. Zmysły węchu i smaku 76 * 3.6.3. Gospodarka wodna i odczuwanie pragnienia 78 * 4. Zaspokajanie zapotrzebowania na składniki odżywcze 81 * 4.1. Szacowanie zapotrzebowania na energię, składniki odżywcze i płyny 81 * 4.1.1. Zapotrzebowanie na energię 81 * 4.1.2. Składniki energetyczne 84 * 4.1.3. Zapotrzebowanie na płyny 84 * 4.2. Ewidencjonowanie podaży energii, składników odżywczych i płynów (dzienniczek żywienia) 86 * 4.2.1. Diagram talerzowy 86 * 4.2.2. Ewidencjonowanie spożytych grup produktów żywnościowych 86 * 4.2.3. Dzienniczek żywienia z obliczeniami wartości odżywczej diety 88 * 4.2.4. Dzienniczek płynów 89 * 4.2.5. Plany dietetyczne (żywienia i płynów) opracowane na podstawie dzienniczków 89 * 4.3. Zapewnianie wystarczającej podaży składników odżywczych i płynów 89 * 4.3.1. Żywienie doustne 90 * 4.3.2. Preparaty wzbogacające dietę w składniki odżywcze i doustne (suplementy pokarmowe w postaci płynnej) 92 * 4.3.3. Żywienie enteralne (dojelitowe) – przez zgłębnik 95 * 4.3.4. Żywienie parenteralne (pozajelitowe) 98 * 4.3.5. Zapewnienie odpowiedniej ilości płynów zgodnej z zapotrzebowaniem 98 * 4.4. Informacje dodatkowe: sztuczne odżywianie 99 * 4.4.1. Umiejscowienie zgłębnika 99 * 4.4.2. Sposoby podawania żywienia enteralnego 101 * 4.4.3. Przygotowanie planu żywienia: dieta doustna wzmacniająca – przejściowa 102 * 4.4.4. Pielęgnacja linii żywieniowej 103 * 4.4.5. Powikłania związane z żywieniem enteralnym 103 * 4.4.6. Podawanie leków przez zgłębnik 104 * 4.4.7. Etyczne aspekty żywienia sztucznego 106 * 5. Żywienie i pielęgnowanie jako zadanie interdyscyplinarne 109 * 5.1. Współpraca w zarządzaniu żywieniem 109 * 5.2. Koncepcja żywienia i terapii żywieniowej 112 * 5.3. Komunikacja między opiekunami a personelem kuchni 114 * 6. Choroby dietozależne i istotne z żywieniowego punktu widzenia 117 * 6.1. Choroby metaboliczne 117 * 6.1.1. Otyłość 117 * 6.1.2. Cukrzyca (diabetes mellitus) 119 * 6.1.3. Hiperurykemia i dna moczanowa 126 * 6.1.4. Zaburzenia gospodarki lipidowej 127 * 6.2. Choroby układu krążenia 129 * 6.2.1. Nadciśnienie tętnicze (hipertonia) 129 * 6.2.2. Hipotonia (obniżone ciśnienie krwi) 130 * 6.2.3. Niewydolność serca 130 * 6.2.4. Udar mózgu 131 * 6.3. Choroby żołądka i jelit 132 * 6.3.1. Zaparcia 132 * 6.3.2. Biegunki 133 * 6.3.3. Nudności i wymioty 134 * 6.3.4. Zapalenie błony śluzowej żołądka 135 * 6.3.5. Wrzód żołądka i wrzód dwunastnicy 136 * 6.3.6. Przewlekłe choroby zapalne jelit 137 * 6.3.7. Celiakia (choroba trzewna) 138 * 6.4. Choroby wątroby 139 * 6.4.1. Stłuszczenie wątroby (właściwie: stłuszczeniowa choroba wątroby) 140 * 6.4.2. Marskość wątroby 140 * 6.5. Choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 142 * 6.5.1. Zapalenie pęcherzyka żółciowego 142 * 6.5.2. Kamica pęcherzyka żółciowego 143 * 6.6. Choroby trzustki 143 * 6.6.1. Ostre i przewlekłe zapalenie trzustki 143 * 6.6.2. Przewlekła egzokrynna (zewnątrzwydzielnicza) niewydolność trzustki 144 * 6.7. Alergie i nietolerancje pokarmowe 144 * 6.7.1. Alergie pokarmowe 144 * 6.7.2. Nietolerancja laktozy 146 * 6.7.3. Nietolerancja fruktozy 147 * 6.8. Choroby nerek 148 * 6.8.1. Niewydolność nerek 148 * 6.8.2. Dializoterapia 151 * 6.9. Choroby narządu ruchu 153 * 6.9.1. Osteoporoza 153 * 6.9.2. Reumatyzm 154 * 6.9.3. Stwardnienie rozsiane 155 * 7. Załączniki 157 * 7.1. Towarzystwa żywieniowe 157 * 7.2. Miejsca, gdzie można kupić pomoce ułatwiające jedzenie i picie 158 * 7.3. Producenci preparatów do żywienia enteralnego (w formie płynnej i do podawania przez sondę) 159 * 7.4. Inne przydatne adresy internetowe 160