Zbiór esejów z różnych dziedzin psychologii, a także antropologii kulturowej, paleogeografii i geologii, socjologii, filozofii politycznej, filozofii religii, teologii, historii, orientalistyki, kulturoznawstwa, leksykografii, pedagogiki, genetyki i archeologii, inspirowanych teorią czynności Profesora Tadeusza Tomaszewskiego i powiązanym z nią modelem sytuacji. Autorzy pokazują, co współczesna nauka wnosi do rozumienia pojęcia sytuacji i co niemal pół wieku po ukazaniu się tekstu Profesora (Człowiek w sytuacji, PWN, 1975) możemy powiedzieć nowego o człowieku w wielości sytuacji, których jest on podmiotem. Oddając do rąk Czytelnika tę monografię, chcemy zwrócić uwagę na jeszcze jeden, ważny aspekt: otóż w warunkach, gdy aktualność obowiązujących paradygmatów naukowych zmienia się sezonowo, propozycja Tadeusza Tomaszewskiego może być przykładem pożytku z trwałości ustaleń opartych na rzetelnej wiedzy. Możliwość odniesienia się do nich (czy to na zasadzie aprobaty, czy negacji) staje się argumentem na rzecz wartości tradycji w nauce.

Barbara Bokus, Ewa Kosowska - Człowiek w sytuacji. Wprowadzenie do lektury * Część I. Kontekst sytuacyjny, kontekst kulturowy, ekosystem * Wiesław Łukaszewski - Sytuacja psychologiczna i zmiana psychologiczna * Ewa Kosowska - Kontekst sytuacyjny a kontekst kulturowy * Maria Łanczont, Teresa Madeyska - Przyrodnicze elementy egzystencjalnej i behawioralnej sytuacji łowcy paleolitycznego (na przykładzie badań na północno-wschodnim przedpolu Karpat) * Część II. O sprawczej sile sytuacji, wpływie ideologii oraz wyznacznikach niezależności podmiotu od nacisków sytuacji * Maria Materska - Sprawcza siła sytuacji * Janusz Reykowski - Definicje społecznych sytuacji zadaniowych a ideologia * Iwona Jakubowska-Branicka - Człowiek w niewoli nienawistnych narracji * Maria Jarymowicz - Podmiotowość w sytuacjach przemian społecznych. Emocje jako wyznaczniki niezależności podmiotu od nacisków sytuacji * Anna Ziębińska-Witek - Człowiek w sytuacji granicznej w kontekście ekspozycji muzealnych * Część III. Człowiek wśród ludzi, rzeczy i informacji * Adam Bartoszek - Jednostka w sytuacji definiowania społecznych zobowiązań – socjologiczny fenomen interakcji w przestrzeni międzyludzkiej * Janusz Kirenko, Anna Bieganowska-Skóra - Człowiek w sytuacji niepełnosprawności – nowe spojrzenie * Andrzej Waśkiewicz - Ludzie pośród rzeczy. Ilu ich potrzebują, by żyć ze sobą zgodnie? * Michał Bilewicz, Ewa Romańczuk - Człowiek w sytuacji deprywacji. Badanie uprzedzeń w kontekście kryzysu gospodarczego w Hiszpanii * Maria Ledzińska - Człowiek w obliczu przeciążenia informacyjnego: o sytuacjach trudnych w dobie przemian ogólnoświatowych * Część IV. O sytuacji człowieka wiary – spojrzenie teologa, filozofa religii, historyka starożytności, arabisty * Ksiądz Andrzej Draguła - Człowiek w sytuacji. Wyznaczniki teologiczne * Zbigniew Mikołejko - Droga do Emaus: człowiek w sytuacji zwątpienia * Przemysław Piwowarczyk - Strategie kontaktu z sacrum w sytuacji niepewności i zagrożenia (na podstawie chrześcijańskich źródeł z obszaru późnoantycznego Egiptu) * Katarzyna Pachniak - Muzułmanie w Europie a dżihadystyczny islam * Część V. Człowiek w sytuacji: analiza referencyjna wypowiedzi * Anna Gomóła - Człowiek w sytuacji. Uwagi do manifestu Juliana Ochorowicza Naprzód! * Józef Maciuszek - Jak kontekst wpływa na znaczenie przekazu; o rozumieniu pośrednich i niedosłownych wypowiedzi (metafory, ironia, pośrednie akty mowy, wieloznaczności) * Ewa Rudnicka - Słownik – refleksje nad sytuacją zadaniową * Grażyna Czetwertyńska - Sytuacja nauczycieli języka polskiego i wiedzy o Polsce w szkołach polskich za granicą * Rafał Godoń - Sytuacyjność doświadczenia pedagogicznego * Część VII. Człowiek jako przedmiot badania i człowiek jako podmiot badający * Magdalena Fikus - Człowiek wobec genów * Karol Szymczak - Sytuacja badacza z perspektywy archeologa – uwikłania nie tylko terminologiczne * Łukasz Tanaś - Profesor Tadeusz Tomaszewski z perspektywy młodego pokolenia psychologów * Barbara Bokus, Ewa Kosowska - About the book Humans in situations not only from a psychologist’s perspective. Studies inspired by the theory of Tadeusz Tomaszewski * Indeks osób