Najbardziej znaną, przynajmniej czytelnikom literatury pięknej, prokrastynatorką była bohaterka powieści Margaret Mitchell Przeminęło z wiatrem, Scarlet O??Hara, która często powtarzała "Nie chcę o tym teraz myśleć. Pomyślę o tym jutro". W ostatnich latach odnotowuje się znaczny wzrost osób mających problem z terminowym wywiązywaniem się z obowiązków, tzw. prokrastynatorów. Prokrastynacja definiowana jest jako irracjonalne zwlekanie. Jedną z możliwych przyczyn narastania zachowań prokratynacyjnych jest industrializacja i rozwój nowoczesnych technologii. Sprzyja to wprawdzie multizadaniowości, tak oczekiwanej przez pracodawców. Ale jednocześnie prowadzi do licznych przeciążeń o charakterze psychologicznym. Prezentowana monografia zawiera charakterystykę zjawiska, omówienie psychologicznych, somatycznych, społecznych i ekonomicznych kosztów, jakie ponoszą prokrastynatorzy.

Podziękowania * Wstęp * Rozdział 1. Istota prokrastynacji * 1.1. Co nie jest prokrastynacją * 1.1.1. Czym zatem jest prokrastynowanie? * 1.2. Definicje prokrastynowania * 1.2.1. Próba rozstrzygnięcia problemów definicyjnych * 1.3. Wskaźniki prokrastynowania * 1.3.1. Zbędne opóźnianie * 1.3.2. Rozbieżność między intencją a działaniem * 1.3.3. Negatywne emocje * 1.3.4. Irracjonalny charakter * Podsumowanie * Rozdział 2. Typologia * 2.1. Prokrastynacją akademicka, codzienna i neurotyczna * 2.2. Prokrastynacją zadaniowa, decyzyjna i behawioralna * 2.3. Prokrastynacją adaptacyjna i problemowa (nieadaptacyjna) * 2.4. Prokrastynacją unikowa i pobudzeniowa * 2.5. Prokrastynacją aktywna * 2.5.1. Krytyka koncepcji prokrastynacji aktywnej * 2.6. Inne typologie * 2.7. Prokrastynacją - zjawisko wielo- czy jednowymiarowe * 2.8. Z czego wynikają problemy w ustaleniu typów prokrastynacji * Podsumowanie * Rozdział 3. Epidemiologia i demograficzne uwarunkowania zachowań prokrastynacyjnych * 3.1. Analizy epidemiologiczne * 3.1.1. Wiek * 3.1.2. Płeć * 3.1.3. Sytuacja rodzinna * 3.1.4. Rodzaj wykonywanej pracy * 3.1.5. Inteligencja * 3.1.6. Efekt kohortowy * Podsumowanie * Rozdział 4. Etiologia * 4.1. Cztery perspektywy * 4.1.1. Perspektywa pierwsza: podejście kliniczne * 4.1.2. Perspektywa druga: różnice indywidualne * 4.1.3. Perspektywa trzecia: podejście sytuacyjne * 4.1.3.1. Czynniki osobiste i sytuacyjne * 4.1.3.2. Lęk przed statystyką * 4.1.4. Perspektywa czwarta: motywacja * 4.2. Inne uwarunkowania prokrastynacji * 4.2.1. Źródła genetyczne i środowiskowe * 4.2.2. Funkcje wykonawcze (executive function - EF) * 4.2.2.1. Udział struktur mózgowych w regulacji funkcjami wykonawczymi (EF) * 4.2.2.2. Funkcje wykonawcze a różnice indywidualne * 4.2.2.3. Jedność i różnorodność funkcji wykonawczych * 4.2.2.4. Funkcje wykonawcze a zachowania prokrastynacyjne * 4.3. Co jeszcze wiadomo na temat przyczyn prokrastynowania? * 4.3.1. Sumienność * 4.3.2. Dążenie do nagrody * 4.3.3. Myślenie kontrfaktyczne * 4.3.3.1. Model refleksji i oceny Markmana i McMullena * 4.3.3.2. Cele promocyjne i prewencyjne w myśleniu kontrfaktycznym * 4.3.3.3. Myślenie kontrfaktyczne a prokrastynacja * 4.3.4. Poziom reprezentacji * 4.3.5. Typ zadania * 4.3.6. Obniżona wydajność * 4.3.7. Orientacja na cel * Podsumowanie * Rozdział 5. Osobowościowe uwarunkowania zachowań prokrastynacyjnych * 5.1. Cechy osobowości a osiągnięcia akademickie * 5.2. Cechy osobowości jako predyktor zachowań prokrastynacyjnych * 5.2.1. Ekstrawersja a skłonność do prokrastynowania * 5.2.2. Prokrastynacja a ugodowość * 5.2.3. Prokrastynacja a sumienność * 5.2.3.1. Sumienność i prokrastynacja a wyniki w nauce * 5.2.4. Prokrastynacja a neurotyczność * 5.2.5. Prokrastynacja a otwartość na doświadczenia * 5.3. Typologia prokrastynowania w kontekście cech osobowości * Podsumowanie * Rozdział 6. Samoregulacja i samokontrola * 6.1. Samoregulacja i samokontrola - różnice w konceptualizacji * 6.1.1. Samoregulacja * 6.1.2. Samokontrola * 6.2. Samoregulacja we wczesnym przebiegu rozwoju * 6.2.1. Wpływ doświadczeń społecznych na regulację zachowania * 6.2.2. Samoregulacja a mowa egocentryczna * 6.3. Samokontrola i samoregulacja a zmiana zachowania * 6.3.1. Neurokognitywne podejście do regulacji zachowania * 6.3.2. Behawioralne podejście do regulacji zachowania * 6.3.3. Regulacja zachowania w kontekście asymetrii skojarzeń * 6.3.4. Teoria deficytu samokontroli H. Schouwenburga * 6.4. Fazy procesu samoregulacji * 6.5. Strategie samoregulacyjne a realizacja celów * Podsumowanie * Rozdział 7. Motywacja i orientacja temporalna * 7.1. TemPoralne mechanizmy zwlekania * 7.2. Motywacja - najważniejsze zagadnienie badawcze najbliższych lat * 7.3. Model TMT Steela i Koniga w wyjaśnianiu zachowań prokrastynacyjnych * 7.3.1. Zastosowanie temporalnej teorii motywacji w wyjaśnianiu zachowań prokrastynacyjnych i krytyka koncepcji Steela * Podsumowanie * Rozdział 8. Prokrastynacja w modelu ewolucji historii życia * 8.1. Model ewolucji historii życia * 8.1.1. Kontinuum adaptacyjne LHE * 8.2. Elementy mechanizmu adaptacyjnego * 8.2.1. Mózgowe uwarunkowania mechanizmu adaptacyjnego * 8.2.2. Zmiana epigenetyczna strategii adaptacyjnej * 8.2.3. Wielodeterminacyjność zachowań adaptacyjnych: model LHE a zmiany spoleczno-kulturowe * 8.3. Zastosowanie modelu ewolucji historii życia (LHE) w diagnostyce dysfunkcji i zaburzeń * 8.4. Model LHE a zachowania prokrastynacyjne * 8.5. Strategie adaptacyjne LHE a przetwarzanie poznawcze * Podsumowanie * Rozdział 9. Strategie prewencyjne i pomocowe * 9.1. Zaburzenia czy różnice indywidualne, od genomiki do genomiki funkcjonalne * 9.2. Zwlekanie a zaburzenia osobowości * 9.3. Kliniczne aspekty prokrastynacji * 9.3.1. Lęk przed niepowodzeniem * 9.3.2. Awersyjność zadania i osłabiona odporność na frustrację * 9.4. Terapia * 9.4.1. Trzy klasyczne podejścia w terapii * 9.4.2. Terapie zorientowane na cel * 9.4.3. Propozycja Schouwenburga dotycząca terapii zachowań prokrastynacyjnych * Podsumowanie * Wnioski końcowe * 10.1. Prokrastynacja z perspektywy modelu rozchodzących się fal * 10.2. Prokrastynacja w metaforze * Bibliografia